Frans Brakenhoff uit Duitsland

De stamvader van de familie Brakenhoff is ene Frans Brakenhoff, die omstreeks 1730 is geboren en bij zijn eerste huwelijk in 1753 met Jacoba van Leunen in Limmen - Noord Holland woont. Frans is in Limmen de enige dorpsdokter - toen Chirurgijn geheten - en Barbier. Hoewel de geboorteacte van Frans nog niet is opgespoord, is Frans vermoedelijk afkomstig uit de plaats Schöppingen in Duitsland; Schöppingen ligt ongeveer 35 kilometer zuid-oostelijk van Enschede. 

Bij de geboorte van het oudste kind van Frans Brakenhoff worden als 'peter en meter' genoemd "Anthony Brakenhoff en Catharina Rademakers". Anthony en Catharina woonden in Amsterdam en waren daar in 1730 gehuwd. Bij dit huwelijk werd vermeld dat Anthony Brakenhoff afkomstig was uit Schöppingen.  Als 'peter' van het oudste kind van Frans zal Anthony ongetwijfeld een naast familielid zijn geweest en gezien zijn leeftijd zou hij wellicht een oom kunnen zijn.

Verschillende families Brakenhoff in Duitsland

Ondanks verschillende nasporingen in Duitsland door Jan en Ton Brakenhoff (Den Haag en Uitgeest) blijven veel voorvaderen van Frans Brakenhoff nog in nevelen gehuld. Ook meer bijzonderheden over hun bestaan in Duitsland ontbreken nog. Wel zijn vele gegevens over verschillende families Brakenhoff in Duitsland aan het licht gekomen.  Zo kennen we een Brakenhoff-tak in het Noord Duitsland, ten westen van de stad Oldenburg en woonachtig o.a. in de plaatsjes Detern, Bokel, Leer en Ocholt. Van deze familie is de oudst bekende doopacte van Paul Peterzoon Brakenhoff gedoopt in 1659 in Detern.  In deze stam komen de namen Paul Hermann en Johann veelvuldig voor. De familie is Luthers. Paul, een kleinzoon van de eerder genoemde Paul Peterzoon Brakenhoff, was vanaf 1753 onderwijzer. Velen van zijn nakomelingen volgen hem in dit beroep en hebben daarin hun sporen verdiend. Zo is in het plaatsje Westerstede de "Hermann Brakenhoff" Schule en de Brakenhoffstrasse. Enkele leden van deze familiestam vertrekken naar Holland  en vestigen zich in de 18e eeuw in Amsterdam en Alkmaar; deze Hollandse tak is voor zover is nagegaan uitgestorven.

Ook in de omgeving van Braunschweig ten oosten van Hannover en nabij de voormalige Oost Duitse grens komt een familiestam Brakenhoff voor. In deze stam vinden we vooral voornamen: Dietrich, Heinrich en Johann; ze worden in de kerkregisters genoemd van Braunschweig, Gifhorn, Helmstedt en Wernigerode. Als oudste vinden we in deze familie ene Henning Brackenhoff. Hij is raadslid in Helmstedt. Zijn zoon Hilmar trouwt in 1559 in Wernigerode met de 17 jarige Anna Eckstorm. Ook wordt van deze tak nog een Henning Brakenhoff genoemd in de periode van 1630 tot 1642 als raadslid van Braunschweig.

Er is een familiestam Brackenhoff(er) in Straatsburg. Andre Brackenhoffer verliet het Schwabische Reutlingen (ten Zuiden van Stuttgart) in 1559, vestigde zich eerst in Offenburg en vervolgens in 1577 in Straatsburg. Vele nazaten van hem waren raadslid en armmeester, jongere generaties brachten het tot het professor en subprefect. Inmiddels is deze familie uitgestorven. 

In Schöppingen woont een Rooms Katholieke familie Brakenhoff. In 1693 trouwt daar Jan Brackenhoff en Elisabeth Huistken. Zij zijn waarschijnlijk de grootouders van onze Nederlandse stamvader Frans Brakenhoff. Van dit echtpaar worden in 1701 en 1707 de zoons Anthony (Bernard Anthony) en Arnold geboren. De al eerder in deze tekst genoemde Anthony woont in Amsterdam en is 'peter' bij de doop in Limmen van het oudste kind van Frans Brakenhoff. Arnold, een broer van Anthony, is in 1733 in Amsterdam 'peter' bij de doop van een kind van Anthony. De vader van Frans Brakenhoff heet Jan. Het is waarschijnlijk dat deze Jan een broer is van Anthony en Arnold en geboren is in de periode van 1693 (het huwelijksjaar van de ouders) en 1701 in de de omgeving van Schöppingen. Het geboortejaar van Frans schatten we omstreeks 1730 (kan jij ons aan meer informatie helpen?)

Mogelijk bestaat er samenhang tussen het afdanken van huursoldaten in 1693 door het Staatse Leger en het ontstaan van de familie Brakenhoff in Nederland. Het betrof een Compagnie, gelegen in het Duitse Graafschap Lingen. Volgens een mondelinge overlevering zouden 3 broers Brakenhoff die huursoldaat waren, tegelijk naar Holland zijn gegaan om werk te zoeken. Een van de drie is inmiddels gevonden: Johannes Brakenhoff. Hij huwde Elisabeth Huistken op 13 mei 1693 te Schöppingen. Hun zoon (Bernard) Anthony vestigt zich als Spekslager in Amsterdam (bron; Jan Brakenhoff d.d. 13 februari 2004)

Holland-gangers

In vroeger eeuwen toen in Duitsland de bodemopbregsten gering en de mogelijkheden om iets te verdienen vooral voor de kleine zelstandige boeren buitengewoon beperkt waren, was een aantal mannen gedwongen om elders wat bij te verdienen. Vele Duitse mannen gingen naar het naburige Holland, waarmee al eeuwenoude nauwe verbindingen bestond en dat door haar gunstige ligging aan de zee en bevaarbare rivieren een levendige handel dreef en daardoor een zeker welvaart had verworven.

Het rijke en bloeiende Holland trok sinds het einde van de 16e eeuw een groot aantal mensen als kooplui, ambachtslieden, arbeiders en soldaten aan uit het in verhouding arme Duitsland.

Vele Duitsers deden hier alleen seizoenarbeid (maaien en turfstekers). Het merendeel waren dagloners en boerenknechten, die tussen het zaaien in voorjaar tot het oogsten in het najaar naar Holland trokken. Er zijn perioden geweest dat Duitse boeren alleen een huurder aannam, die zich verplichtte om jaarlijks naar Holland te gaan om daar zijn huur te verdienen. Uiteindelijk gold het als een zaak van eer om in Holland te zijn geweest en niet werkloos achter moeders pappot te zijn blijven zitten.

"Die Hollandgangerei" heeft meerdere eeuwen aangehouden. Een groot aantal Duitsers verstigde zich defintief in Holland; naar schatting zijn 40% van de inwoners van Noord-Holland van Duitse afkomst. Ook hebben diverse Brakenhoff's uit de verschillende in Duitsland voorkomende takken zich hier gevestigd.

Van Limmen naar Castricum.

Frans Brakenhoff heeft 3 zoons: Bernardus, Jan en Willem. Bernardus wordt kapper en gaat na zijn huwelijk in Haarlem wonen. Afstammelingen van hem wonen nu nog in Arnhem in omgeving. Zoon Jan trouwt in 1780 met de Castricumse Jannetje Molenaar en gaat als veehouder in de Oosterbuurt te Castricum wonen. Jan boerde goed; in de loop der jaren koop hij hier veel land en meerdere boerderijen. Als armmeester, kerkmeester en schepen (raadslid) in het Gemeentebestuur van Castricum is ook in het maatschappelijk leven zeer actief.

Ook de jongste zoon Willem trouwt met een Castricumse - Neeltje Kuijs geheten - en gaat wonen op Noord Bakkum nabij de Limmerweg in de boerderij "Het Pannenhuis" Nakomelingen van Willem wonen vooral in Limmen en Uitgeest. Het overgrote deel van de huidige generatie Brakenhoff stamt van de eerder genoemde zoon Jan uit de Oosterbuurt. Jan krijgt vier zoons te weten Jan, Jacob, Pieter en Willem. De oudste zoon Jan gaat aan de Duinzijde wonen. Van vader op zoon wordt de naam Jan doorgegeven; de families die nu wonen op de Beverwijkerstraatweg en Oud Haarlemmerweg in Castricum behoren tot deze tak.

De tweede zoon Jacob is als het ware schuldig aan een explosiever groei van de familie Brakenhoff. Uit zijn huwelijken komen 20 kinderen waarvan maar liefst 10 zoons ook weer trouwen en veelal vooral voor talrijke gezinnen zorgen. In de Stamboom treft u ze onder de nummers 12 tot en met 21. (zoek op achternaam) De eerder genoemde zoons Pieter en Willem krijgen respectievelijk slechts een en twee zoons, die het geslacht Brakenhoff voorzetten. 

Het Pannenhuis

In de oude akten komen we regelmatig een boedelscheiding tegen. Als een of beiden echtgenoten waren overleden dan werd het bezit verdeeld onder de erfgenamen. Aan de verdeling ging veelal een inventarisatie vooraf, die verricht werd door de notaris, vaak bijgestaan door een of meerdere in het dorp wonende notabele boeren of burgers, die op deskundige en onpartijdige wijze de roerende en onroerende geoderen moest taxeren.

Handtekeningen onder de akte van 12 juni 1827,

Aan de hand van zo'n boedelscheiding kunnen we een aardig idee krijgen van vroegere woonomstandigheden. Zo woonde Willem Franszoon Brakenhoff met zijn vrouw Neetje Gerritsdochter Kuijs op de boerderij "Het Pannenhuis", gelegen nabij de grens  van Castricum met Egmond Binnen aan de Limmerweg dicht bij de Zanddijk (foto beschikbaar)

Na het overlijden van Willem Brakenhoff in november 1826 wordt door de familieraad ten overstaan van de rechter over de nog minderjarige kinderen Arie, oud 20 jaar en Aagje, oud 13 jaar, de 29 jarige zoon Jacob als toeziend voogd benoemd. Pieter Bruin, landbouwer te Noord Bakkum, wordt door de toeziend voogd verkozen tot taxateur van de bezittingen en als zodanig op 16 december 1826 door de rechter beedigd.

De hamvraag blijft natuurlijk; hoe ziet de stamboom van onze familie voor 1730 eruit....

Bron: 11e jaarboekje Stichting Werkgroep Oud-Castricum 1988.

Kroniek van belangrijke gebeurtenissen in de 18e eeuw die van grote invloed waren op de bevolking van Castricum, Bergen, Egmond en Limmen:

1741 Zware storm met Kerstmis, waarbij o.a. de kerk van Egmond in de zee verdween

1747 De Fransen vallen ons land binnen

1775 Op 14 en 15 november treft een grote stormvloed het kustgebied van de Republiek

1776 Na een uitzonderlijke strenge winter lopen de graanprijzen op tot grote hoogte

1780-1784 Vierde Engelse oorlog

1795 Franse troepen vallen ons land binnen en worden door Daendels binnen gehaald

1799 27 augustus, landing van Engelsen en Russen bij Callantsoog. De Engelsen en Russen willen de Fransen uit Nederland verdrijven en de macht van de Oranjes herstellen. Die missie mislukt. In de daarop volgende maanden zijn zeer zware gevechten bij Bergen, Egmond en Castricum. Hierbij lijden de bewoners veel schade door oorlogsgeweld en plunderende benden  

1803 Verschillende plaatsen in Noord Holland verkeren op de rand van hongersnood

1803-1814 Zesde Engelse oorlog Deze en andere gebeurtenissen zetten zich voort tot in 1813 Napoleon verslagen wordt en in 1814 Willem I koning van Nederland wordt